Gebelik, anne ve bebeğin sağlığı açısından son derece hassas bir dönemdir ve bu süreçte maruz kalınan her türlü elektromanyetik enerji, uzun vadeli etkilere neden olabilir. Radyasyon da bu tehlikeli etkilerden biridir.
Radyasyon Nedir ve Nasıl Oluşur?
Radyasyon, herhangi bir kaynaktan yayılan enerjinin, parçacıklar veya elektromanyetik dalgalar biçiminde aktarımıdır. Bu enerji, doğal veya insan yapımı olabilir. Doğal kaynaklı radyasyon, yer kabuğunda bulunan radyoaktif maddelerden, Güneş’ten ve uzaydan gelen kozmik ışınlardan yayılabilir. İnsan yapımı kaynaklar ise tıbbi cihazlar, nükleer santraller, X-ışınları ve diğer endüstriyel faaliyetlerden dolayı ortaya çıkabilir.
Gebelikte Radyasyonun Zararları
Gebelik sırasında radyasyona maruz kalmanın doğrudan etkileri, anne ve fetüs üzerinde farklı olabilir. Bu etkiler, radyasyonun türüne, miktarına, süresine ve gebelik döneminin hangi aşamasında maruz kalındığına bağlıdır.
Anne üzerindeki etkileri;
Anne vücudu, gebelik sırasında daha fazla kan üretir ve bu, radyasyonun vücuda nüfuz etmesini daha kolay hale getirir. Bu nedenle, elektromanyetik dalgalara maruz kalan anne, radyasyon zehirlenmesi yaşayabilir. Mide bulantısı, kusma, ishal, baş ağrısı, yorgunluk, ciltte döküntü ve saç dökülmesi ise belirtiler arasında yer alır.
Fetüs üzerindeki etkileri;
Fetüsün, gebelik sırasında hızla gelişen bir yapısı vardır ve bu nedenle radyasyona maruz kalması durumunda daha fazla risk taşır. Radyasyon, fetüsün hücrelerinde DNA hasarına neden olarak, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu sorunlar arasında kanser, büyüme bozuklukları, nörolojik problemler, zeka geriliği ve diğer doğum kusurları yer almaktadır.
Radyasyon Gebeliğin Hangi Döneminde Daha Zararlı
Gebelik sürecinin ilk 3-8 haftası, erken embriyonik gelişim dönemi olarak adlandırılır ve bu aralıkta radyasyona maruz kalmak, fetüsün organlarının gelişimini etkileyebilir. Bu dönemdeki radyasyon maruziyeti, diğer haftalara göre daha yıkıcı olacağı için gebeliğin ilk aylarında radyasyondan kaçınmak son derece önemlidir.
Radyasyonun Kaynakları
Radyasyona maruz kalmanın birçok kaynağı vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Tıbbi testler: Röntgen, CT taramaları ve diğer tıbbi testlerde kullanılan X-ışınları, gebelerin radyasyona maruz kalma riskini artırır.
- Nükleer santraller: Nükleer santraller ve radyoaktif atıklar, çevresel olarak yüksek seviyelerde radyasyona neden olur.
- Doğal kaynaklar: Bazı doğal kaynaklar, özellikle granit veya granit taşı gibi kayalıklarda, doğal olarak yüksek seviyelerde radyasyon yayabilir.
- Endüstriyel faaliyetler: Bazı endüstriyel faaliyetler, özellikle madencilik, nükleer yakıt üretimi ve radyoaktif malzemelerin işlenmesi, yüksek seviyelerde radyasyona neden olabilir.
Radyasyondan Korunma Yolları
Gebelik sırasında radyasyondan korunmak için bazı önlemler alınabilir. Bu önlemler arasında şunlar bulunur;
- Tıbbi testlerde gereksiz radyasyondan kaçının. Sadece gerekli olduğunda tıbbi testler yapılmalı ve tıbbi personelle radyasyon riskleri konusunda konuşulmalıdır.
- Nükleer santrallerden, radyoaktif malzemelerden veya diğer endüstriyel faaliyetlerden uzak durun. Bu tür yerlere yakın yaşıyorsanız, bölgenin radyasyon seviyelerini düzenli olarak kontrol edin.
- Doğal kaynaklı radyasyondan kaçının. Bazı doğal kaynaklar yüksek seviyelerde radyasyon yayabilir, bu nedenle radyasyon seviyelerinin yüksek olduğu alanlardan uzak durun.
- Radyasyondan koruyucu giysiler veya ekipmanlar kullanın. Bazı durumlarda, radyasyondan koruyucu giysiler veya ekipmanlar kullanarak korunmak mümkündür.
Gebelik sırasında radyasyon maruziyeti anne ve fetüs için ciddi riskler oluşturabilir. Ancak bu riskleri minimize etmek için alınacak önlemler ve gebelik planlaması sürecinde dikkat edilecek hususlar mevcuttur. Gebelik öncesinde ve gebelik sırasında radyasyonun zararları hakkında bilgi edinmek ve sağlık uzmanları ile iletişim kurmak, gebeliğin sağlıklı bir şekilde ilerlemesi açısından son derece önemlidir.
Hastane Çalışanı Anne Adayları Risk Altında Mı?
Hastane çalışanı olan anne adaylarının radyasyona maruz kalma riski daha yüksektir. Özellikle radyoloji, nükleer tıp, radyoterapi, nükleer enerji santralleri gibi alanlarda çalışan kadınlar, diğer mesleklerde çalışanlara göre daha fazla radyasyona maruz kalırlar.
Bu durumda olan anne adayları, gebeliklerinin başından itibaren radyasyondan korunmak için özel önlemler almalıdır. Çalıştıkları alanda maruz kalınabilecek radyasyonun türü ve yoğunluğu hakkında bilgi sahibi olmaları ve gerekli koruyucu önlemleri almaları son derece önemlidir. Hastane çalışanları için radyasyon koruyucu önlükler, dosimetreler (radyasyon dozunu ölçen cihazlar), kapalı radyasyon kaynakları ve diğer radyasyondan koruma ekipmanları kullanılabilir.
Gebelik durumunun, hastane yönetimine bildirilmesi durumunda, anne adayı eğer radyasyon konusunda riskli bir bölümde çalışıyorsa, bölümünün değiştirilmesi yada zarar görmemesi için gerekli önlemlerin alınması sağlanacaktır.