Doku ve organları tam olarak gelişmemiş olan yenidoğan bebekler, farklı sağlık sorunlarına karşı kendilerini koruyamaz. Yenidoğan sarılığı her üç bebekten ikisinde görülür. Genellikle kendiliğinden geçen sorun ciddi durumlara yol açma potansiyeline sahiptir. Sarılığın şiddetine bağlı olarak sırasıyla;
- Yüz
- Gövde
- Kollar
- Bacaklar
- El içi ve
- Ayak tabanı renk değişiminden etkilenir.
İyileşmeyse ayaktan kafaya doğru gider. En son gözdeki beyaz kısım normal rengini alır.
Yenidoğan sarılığı; kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasıyla açığa çıkan bilirubinin vücuttan yeterli seviyede atılamaması ve kanda birikmesidir. Klinik belirtiler gözde ve ciltte sarı renge doğru değişimdir.
Yenidoğan Sarılığı Neden Olur?
Yenidoğan sarılığı nedenleri arasında; genetik faktörler, yetersiz beslenme, erken ya da geç doğum sayılabilir. Ailelerin dikkatiyle sarılık belirtileri anlaşılır ve hemen doktora başvurulması gerekir. yenidoğan sarılığı için risk faktörü taşıyanlar şu şekilde listelenebilir.
- Erken doğum
- Kardeşlerde yenidoğan sarılığı görülmüş olması
- Emme sorunu yaşayarak iyi beslenemeyen bebekler
- Annesiyle kan uyuşmazlığı olan bebekler
- Diyabetli annelerin bebekleri
- Doğumda kafa derisi altı kanama yaşayanlar.
Karaciğer ve sindirim sistemi tam olarak gelişmemiş bebeklerde yenidoğan sarılığı görülme sıklığı 10 bebekten 6’sıdır. Prematüre doğumda bu oran 10 bebekten 8’e çıkar. yenidoğan sarılığının dikkatle incelenmesi, altta yatan sorunun kaynağının doğru tespit edilmesi tedaviye yön verir. Tutulan kayıtlar yenidoğan sarılığı olan her 20 bebeğin 1’inde tedavi başlandığını ortaya koymaktadır.
Yenidoğan Sarılığı Çeşitleri
Kandaki bilirubin seviyesinin neden arttığına hangi mekanizmanın görevini doğru veya yeterli yapmadığına göre yenidoğan sarılığı çeşitleri belirlenebilir. Yenidoğan bebeklerde sarılığa yatkınlığın en temel sebebi karaciğer ve sindirim sisteminin henüz yeterince gelişmemiş olmasıdır. Farklı sağlık sorunları da sarılık oluşmasını tetikler.
Anne sütü sarılığı
Anne sütü içindeki bazı maddeler çeşitli şekillerde bilirubin atılımının azalmasına yol açar. Bu aşamada bebek anne sütüyle beslenmeye devam ettirilir. Anne sütünün neden olduğu sarılık şiddetli olmasa da iki haftadan uzun sürebilir.
Enzim eksiklikleri
Belli metabolizma enzimlerinin eksik olması kırmızı kan hücrelerinde hasara ve bu da sarılığa neden olabilir.
Prematürite
37.haftadan önce dünyaya gelen bebekler prematüre olarak kabul edilir. Bu bebeklerin tüm organlarının gelişimi yetersizdir. Yine sindirim sisteminin tam olarak gelişmemiş olması yenidoğan sarılığının nedenleri ve çeşitleri arasında sayılabilir.
Kan hastalıkları
Akdeniz anemisi, kan hücrelerinin yıkımını artırırken bilirubin üretimi de sarılık gelişme riski de aynı derecede çoğalır.
Gelişim geriliği
Çeşitli nedenlerle anne karnında sağlık problemleri yaşamış ve organ gelişimi istenen seviyeye ulaşmamış bebeklerde sarılık görülme sıklığı daha yüksektir.
Kanama
Doğum esnasında veya hemen sonrasında vücudun herhangi bir bölgesinde meydana gelen kanamalar, bol miktarda bilirubin üretimine neden olur. Bu da sarılığın gelişmesine zemin hazırlar.
Kan uyuşmazlığı
Anne ve bebek arasında kan grubu uyuşmazlığı yaşanması halinde kan hücrelerindeki yıkım bilirubin artışına, bu da sarılığa neden olabilir.
Safra yolu hastalıkları
Doğuştan safra yolu eksik olan bebeklerde bilirubin karaciğerden atılamaz ve bu durumda oluşan sarılık ciddi düzeydedir.
Enfeksiyonlar
Bebeklerde görülen sepsis benzeri ciddi enfeksiyonlar sarılık görülme nedeni ve çeşididir.
Yenidoğan Sarılığının Belirtileri Nelerdir?
Yenidoğan sarılığı genellikle doğumdan sonraki ikinci ve dördüncü günler arasında görülür. Bu zaman diliminde anne ve bebek halen hastanede kalıyor olabilir. Bilirubin üretim ve vücuttan atılma hızına göre sarılık görülme süreleri bebekten bebeğe değişiklik gösterir. Hastalığın nedeni ciddi sağlık sorunlarına bağlıysa doğumdan sonra geçen ilk 24 saatlik dilimde sarılık gelişebilir.
- Sarılık 7.güne kadar maksimum seviyeye ulaşır.
- 1 haftadan sonra azalmayan ve
- 2 haftadan uzun süren yenidoğan sarılığının nedenleri ciddi şekilde araştırılmalıdır.
Kanda biriken bilirubinin beyinde birikmesi ciddi hasara neden olabilir. Kalıcı hasar bırakabilecek öneme sahip “kernikterus” gelişmeden gereken önlemler alınmalıdır.
- İlk 24 saat içinde gelişen sarılık
- Ağlama nöbetlerinin yaşanması hali
- Hızla yayılan ve şiddetlenen sarılık
- Bebekte halsizlik, çevreye ilgisizlik ve uyku halinin artması
- Ateşin 38 derece ve üzerine çıkması
- Emmede güçlüğe bağlı beslenme bozukluğu patolojik sarılık belirtileri arasında sayılabilir.
Yenidoğan sarılığı teşhisi klinik muayene ile konabilir. Tedavi gerektiren hallerde bilirubin ölçümü yapılmalıdır. Karaciğer ve safra yollarındaki değerler hekime yeterli bilgiyi verir. İstenebilecek ilave tetkikler kan, idrar tahlili, beyin ve karın ultrasonudur.
Yenidoğan Sarılık Tedavisi Nasıl Yapılır?
Fizyolojik nedenlere bağlı yenidoğan sarılık tedavisi sadece yakın gözlemdir. Bebeğin yeterli beslenmesi halinde etkiler iki hafta içinde kendiliğinden azalarak yok olur. Bilirubin seviyesinin ciddi şekilde yükseldiği ve hastalığın patolojik bulgularla desteklendiği durumlarda ek tedavi protokolü devreye sokulur.
- Patalojik sarılıkta hedef bilirubin seviyesinin normal seviyeye indirilmesidir.
Bu aşamada iki farklı tedavi yöntemi uygulanabilir. Bunların ilki fototerapi denen ultraviyole ışıkların özel dalga boyutunda kullanılması bilirubinin vücuttan atımının kolaylaştırılmasıdır. İkinci yöntem exchange transfüzyondur. Yenidoğanın kanı taze tam kanla değiştirilir. Tedavi süresince kuvözde yoğun bakım yatışı uygulanır.
- Fototerapinin ardından bilirubin miktarında bir miktar artış görülmesi normaldir. Bebek hastaneden ayrıldıktan sonraki 10 güne kadar yakın takip ihmal edilmemelidir. Kan uyuşmazlığının olduğu durumlarda süre 15 güne kadar uzayabilir.
Yenidoğan sarılığında emziren annelerin beslenmesi protein ağırlıklı planlanmalıdır. Günde alınması gereken sıvı miktarı 3 litredir. Mevsim sebzeleri ve balık tüketimi haftada en az 2 kereye çıkarılmalıdır. Yenidoğan sarılığı bulaşıcı değildir. Bebek yeterli derecede beslenebiliyorsa kilo kaybı beklenmez.
Yenidoğan Sarılığı Ne Zaman Tehlikeli Olur?
Hastalığın şiddetini artırması halinde bebeğin cilt rengi turuncuya dönebilir. Bebek beslenmek için dahi uyandırılamıyorsa, huysuzluğu artmışsa ve bezi yeterince dolu değilse doktorla iletişime geçilmelidir.
Bebekteki ağlama tiz ve çok kuvvetliyse, ateş yükseliyorsa, baş ve boyun geriye vücut öne eğik pozisyon görülüyorsa zaman kaybedilmeden en yakın sağlık kuruluşunun acil bölümüne başvurulmalı eş zamanlı olarak sarılığı takip eden hekim bilgilendirilmelidir.