Hidrosefali, beyin omurilik sıvısının (BOS) normalden daha fazla birikmesi halinde ortaya çıkar. Bu durum, beyin içindeki boşlukları (ventriküller) genişleterek ve beyin dokusuna baskı yaparak meydana gelir. Beyin sıvı dengesinin bozulması sonucu oluşur ve her yaşta gelişebilir, ancak genellikle çocukluk döneminde tanı konur.
Hidrosefalinin birkaç farklı türü vardır. Bunlar:
- Konjenital hidrosefali: Doğumdan önce veya doğum sırasında gelişen hidrosefalidir. Bebeklerde sıklıkla doğuştan anormal bir beyin gelişimi veya BOS drenajında bir engel nedeniyle ortaya çıkar.
- Edinsel hidrosefali: Doğumdan sonra ortaya çıkan hidrosefalidir. Bu tür hidrosefali, beyin travması, tümör, enfeksiyon veya kanama gibi nedenlerden kaynaklanabilir.
Hidrosefalinin Nedenleri
Hidrosefali, beyindeki ventriküler sistemde (sıvı dolu boşluklar) biriken beyin omurilik sıvısının artması sonucu oluşur. Hidrosefalinin birçok nedeni olabilir ve bu nedenler, bebeğin anne karnındaki gelişimi sırasında, doğum sırasında veya sonrasında meydana gelebilir. Ayrıca bazı vakalarda, nedeni belirlenemeyen hidrosefali de görülebilmektedir.
En yaygın nedeni, beyindeki sıvı akışının engellenmesidir. Beyindeki sıvı akışı tıkanabilir. Kanama, tümör veya enfeksiyonlar gibi birçok farklı faktör nedeniyle beyin dokusu şişerek sıvı akışını engelleyebilir. Bunun yanı sıra, doğumsal anomaliler de hidrosefalinin nedenleri arasındadır. Örneğin, bebeğin anne karnında beyin ve omurilik gelişimi sırasında ortaya çıkan bir anomali nedeniyle sıvı akışı engellenebilir.
Ayrıca, bebeğin doğum sırasında maruz kaldığı travma nedeniyle de meydana gelebilir. Doğum sırasında başın çekiştirilmesi veya doğum kanalından geçerken başın sıkışması gibi durumlar, beyin omurilik sıvısının akışını engelleyebilir. Bununla birlikte, hidrosefalinin nedenleri arasında bazı genetik faktörler de vardır. Ailede hidrosefali öyküsü olan bebekler, genetik bir bozukluk nedeniyle hidrosefali riski altındadır.
Hidrosefalinin nedenleri arasında beyin kanaması, beyin tümörleri, beyin enfeksiyonları (örneğin menenjit), beyin kistleri, beyin travmaları ve beyin damarlarındaki problemler de yer alır. Aynı zamanda bazı ilaçların yan etkileri, kemoterapi, radyasyon tedavisi, beyin cerrahisi veya beyin ameliyatlarının da hidrosefaliye neden olabileceği bilinmektedir.
Hidrosefalinin nedeni belirlenirken, doktorlar genellikle hastanın tıbbi öyküsüne, fiziksel muayenesine ve görüntüleme testlerine dayanarak teşhis koymaktadır.
Hidrosefali Belirtileri Nelerdir?
Hidrosefali belirtileri, hastalığın şiddetine ve nedenine bağlı olarak farklılık gösterir. Bazı hastalarda belirtiler hafifken, bazılarında daha ciddi olabilir. Bu hastalığa sahip bazı insanlar hidrosefali belirtileri yaşamadan ömürlerini tamamlayabilirler. Bununla birlikte, genel olarak hidrosefali belirtileri şunlardır:
- Baş ağrısı: Sık sık veya şiddetli baş ağrıları, hidrosefalinin en yaygın belirtilerindendir. Baş ağrıları genellikle sabahları daha kötüdür ve aktiviteyle artabilir.
- Mide bulantısı ve kusma: Hidrosefali, beyin omurilik sıvısının beyinde birikmesine neden olur ve bu da mide bulantısı ve kusmaya yol açabilir.
- Zayıf koordinasyon ve dengesizlik: Beyindeki baskıya bağlı olarak, koordinasyon problemleri, dengesizlik ve yürüme zorlukları görülebilir.
- İdrar yapmakta zorlanma: Hastaların sık sık idrara çıkma ihtiyacı duymalarına veya idrar kaçırma sorunları yaşamalarına neden olabilir.
- Görme sorunları: Hidrosefali, görme sorunlarına yol açabilir. Bu belirtiler, çift görme, bulanık görme ve görme kaybını içermektedir.
- Hafıza kaybı ve konsantrasyon bozukluğu: Hafıza kaybı ve konsantrasyon sorunları olabilir.
- Baş dönmesi ve sersemlik: Baş dönmesi, sersemlik ve zihin bulanıklığına görülebilir.
Bu belirtiler, hidrosefalinin en yaygın belirtileridir. Ancak, başka hastalıkların belirtileriyle de benzerlik gösterdiğinden, doğru bir teşhis için mutlaka bir doktora başvurulması gerekmektedir.
Hidrosefali Teşhisi Nasıl Yapılır?
Hidrosefali teşhisi, semptomları, fiziki muayene bulguları ve görüntüleme testleri kullanılarak konulur.
Öncelikle, semptomları gözlemleyen doktor, hastanın hidrosefaliye sahip olabileceğini düşünerek fiziki muayene yapar. Muayene sırasında, hastanın baş çevresini, fontanel bölgeyi (bebeğin kafatasındaki yumuşak alanlar) ve hastanın bilinç durumunu kontrol eder. Ayrıca, kas tonusunu, hareket kabiliyetini ve koordinasyonunu değerlendirir.
Doktor, fiziki muayene sonuçlarına göre hidrosefalinin tanısını doğrulamak için bir veya daha fazla görüntüleme testi yapabilir. Bu testler arasında manyetik rezonans görüntüleme (MRG), bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları ve ultrasonografi (USG) yer alır.
Manyetik rezonans görüntüleme (MRG), beyin dokularını ayrıntılı bir şekilde görüntülemek için manyetik alanlar ve radyo dalgaları kullanır. Bu test, hidrosefalinin nedenini, boyutunu ve etkisini değerlendirmek için sıklıkla kullanılır.
Bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları, üç boyutlu görüntüleri oluşturmak için röntgen ışınları kullanır. BT taramaları, MRG’ye göre daha hızlıdır ve özellikle acil durumlarda kullanılır.
Ultrasonografi (USG), hidrosefali teşhisi konulabilmesi için doğumdan hemen sonra veya bebeklik döneminde kullanılabilir. Bu test, bir ultrason cihazı kullanılarak bebeğin beyin sıvısı seviyesini ve hidrosefali olup olmadığını belirlemek için kullanılır.
Hidrosefali tanısı konulduktan sonra, doktor, nedeni belirlemek için ek testler yapabilir. Bu testler arasında kan testleri, beyin omurilik sıvısı analizi, beyin damarlarının görüntülenmesi ve beyin tümörü taramaları yer almaktadır.
Hidrosefalinin teşhisi, semptomların doğru bir şekilde tanımlanması ve görüntüleme testleri kullanılarak yapılan bir değerlendirme ile mümkündür. Erken tanı, uygun tedavi seçeneklerinin seçilmesine ve hidrosefalinin ilerlemesinin yavaşlatılmasına yardımcı olabilir.
Nasıl Tedavi Edilir?
Hidrosefali tedavisi, hastalığın şiddeti ve nedenine bağlı olarak değişir. Tedavi seçenekleri arasında ilaç tedavisi, cerrahi müdahale ve bazen beyin omurilik sıvısı drenajı yer almaktadır.
İlaç tedavisi, semptomları hafifletmek için kullanılır. Bu ilaçlar, beyin omurilik sıvısının üretimini azaltarak veya beyin omurilik sıvısının akışını artırarak hidrosefalinin semptomlarını kontrol altına almaya yardımcı olur.
Cerrahi müdahale, hidrosefalinin tedavisinde en sık kullanılan yöntemdir. Bu işlem, fazla beyin omurilik sıvısını boşaltmak veya akışını düzeltmek için yapılır. Cerrahi müdahale, hidrosefalinin nedenine bağlı olarak değişebilir. Örneğin, hastalığın nedeni tümör veya kistik lezyonlar ise cerrahi olarak çıkarılabilirler. Ayrıca, bazı durumlarda, beyin omurilik sıvısını drenaj etmek için shunt adı verilen bir cihaz takılır. Shunt, beyin omurilik sıvısını karın bölgesine veya kalbe yönlendirir ve bu sayede beyin omurilik sıvısının normal akışı sağlanır
Beyin omurilik sıvısı drenajı, daha az kullanılan bir tedavi yöntemidir. Bu yöntem, beyin omurilik sıvısının doğrudan beyinden veya omurilikten çıkarılması yoluyla hidrosefali semptomlarını hafifletmek için kullanılır. Ancak bu yöntem riskli olduğu için fazla tercih edilmez.