Kordon kanı, kök hücre açısından zengindir. Plasenta ve göbek kordonunda kalan kanın değerinin keşfi 1980’li yıllara dayanır. Bu tarihten sonra kordon kanı doğumda bir atık olmaktan çıkmış ve pek çok hastalığın tedavisinde kullanılmak üzere saklanmaya başlanmıştır.
Anne karnında hayata göbek kordonu aracılığıyla plasentaya bağlı olarak devam eden bebekler, besin ve oksijen alışverişini bu şekilde yapar. Plasenta, doğumdan hemen sonra görevini tamamlar ve rahmin dışına atılır.
- Kan üretiminden sorumlu kök hücreleri içeren göbek kordonu içinde kalan kan, toplanarak saklanabilir.
Kanın sağlıklı bir şekilde alınması için doğumun gerçekleşmesinin ardından geçen ilk 15 dakikanın büyük önemi vardır. Bebek ve anne için herhangi bir yan etkisi olmayan işlem, doğumu gerçekleştiren hekim tarafından yapılmalıdır. Kordon kanı toplanma işlemi normal veya sezaryen doğumda başarıyla gerçekleştirilir.
Kordon Kanı Neden Önemli?
Kan, insan yaşamının sürdürülebilmesi için vazgeçilemez öneme sahiptir. Plazma denen sıvı içerisinde bulunan kan, üç ana tip hücreden oluşur. Bunlar;
- Kırmızı küreler yani eritrosit
- Beyaz küreler yani lökosit ve
- Trombositlerdir.
Her biri farklı görevler üstlenen üç ana tip hücre, kemik iliğinde bulunan kök hücreler sayesinde ortaya çıkar. 1980’li yıllara dayanan keşifle kordon kanında kök hücre bulunduğu anlaşılmıştır.
Belli koşullar altında dondurularak uygun şartlarda saklanacak kordon kanı uygulamasının halkla buluşması 1994 yılıdır ve ilk kan bankası Amerika Birleşik Devletleri’nde kurulmuş ardından dünyaya yayılmıştır.
- Doğumdan hemen sonra toplanan kan 36 saat içinde laboratuvara gönderilmelidir.
- Özel yöntemlerle işlenen kan, uygun şartlarda dondurulmalı ve
- Gerektiğinde çözülerek tedavi amaçlı kullanılmak üzere buharlı azot tankına yerleştirilmelidir.
Kordon kanının önemi; kemik iliği ya da kök hücre nakillerinde ortaya çıkar. Doku uyumluluğunun 6/6 olması gereken işlemlerde kordon kanı kullanılacaksa bu oran 4/6 hatta 3/6’ya kadar düşebilir. İhtiyaç halinde kullanımına kadar hiçbir şekilde yaşlanma, radyasyon, enfeksiyon veya kimyasallarla karşılaşmamış olan kök hücreler, genç ve sağlıklı kalmıştır.
- Cerrahi bir işleme gerek duyulmadan elde edilen kordon kanı alımı anne veya bebek açısından risk oluşturmaz. En önemlisi hızlı elde edilebilir.
Günümüzde onkolojik hastalıklarda kullanılan kordon kanıyla ilgili çalışmalar gelecekte daha fazla hastalığın tedavisinde kullanılmak üzere başarıyla sürdürülmektedir. Saklanan kordon kanı çocuğun veya kardeşinin hayatını kurtaracak potansiyele sahiptir.
Kordon Kanı Nasıl Alınır?
Doğumun gerçekleşmesiyle birlikte göbek bağı temizlenerek kesilir. Kordon kanı, göbek bağının plasentaya yakın kısmından toplanarak steril ve pıhtılaşmayı önleyici kan torbasında toplanır. İşlem doğumu gerçekleştiren hekim tarafından yapılmalı ve zaman kaybedilmeden merkeze transferi sağlanmalıdır.
- İşlem basit, anne ve bebek açısından güvenlidir.
Uygulamayla ilgili bilgiler anne ve baba adayına gebelik takip edilirken verilmelidir. Doğumdan önce satın alınan kordon kanı saklama kitinin doğumda hazır bulundurulması şarttır.
Kordon Kanı Nasıl Saklanır?
Toplanan kanın doku tiplemesi laboratuvar ortamında yapılır. İlk çalışmanın konusu materyalin sağlıklı olup olmadığı ve bulaşıcı bir hastalık taşıyıp taşımadığıdır. Ardından toplanan kök hücrelerin sayısı ve kalitesi belirlenir. Saklanmaya değer bulunan kan, özel kaplara alınarak -196°C’deki tanklara transfer edilir. Yaşamın başında toplanan kan, yıllar sonra bebek, kardeşi hatta doku uyumu olan aile bireyleri için kullanılabilir.
Kordon Kanıyla Tedavi Edilebilen Hastalıklar
Kimin kordon kanı saklanabilir sorusunun cevabıyla ilgili farklı görüşler vardır. Aile öyküsünde kemik iliği ihtiyacı oluşturabilecek hastalık riski bulunan ebeveynlere bebeklerinin kordon kanını saklanması tavsiye edilmektedir. Uygulamanın tüm dünyaya yayılmasında öncülük eden kurum Amerika Pediatri Derneğidir.
Saklanmış kök hücrelerin laboratuvar ortamında farklı şekillerde kullanılması için araştırma çalışmaları devam etmektedir. Kordon kanıyla tedavi edilebilen hastalıklar arasında;
- Lösemi
- Orak hücre anemisi
- Aplastik anemi
- Bağışıklık yetmezliği
- Talasemi
- Nöroblastom ve
- Amegakaryositik trombositopeni sayılabilir.
Neden Kordon Kanı Saklanmalı?
Doğum esnasında anne ve bebek için herhangi bir komplikasyon riski oluşturmayan işlem, olası hastalıklarda kurtarıcı görevi üstlenir. Gebeliği takip eden hekimden gerekli bilgiler alınmalı ve hazırlıklar doğumdan önce tamamlanmalıdır. Kordon kanıyla tedavi kolay ve nispeten ucuz ancak saklama işlemi masraflıdır. Kanı dondurma işlem maliyeti kurumlar arasında farklılık göstermekle birlikte 1000-3000 USD arasında değişirken yıllık saklama ücretleri 80-150 USD aralığındadır.
Yaşla birlikte artan vücut ağırlığında bebeğin kordon kanından alınan kök hücre sayısı yetersiz kalır. Kordon kanıyla tedavi için çocukluk en fazla ergenlik yılları uygundur. Sağlık Bakanlığı’nın güncel yönetmeliğine göre toplanan kan 12 maksimum 15 yıl saklanabilmektedir. Sürenin sonunda ebeveyn tarafından farklı bir talep olmaması halinde allojenik kullanıma açılır.
Kordon Kanına İhtiyaç Duyulması Halinde Ne Yapılmalı?
Kordon kanına ihtiyaç duyulması halinde hizmet alınan kurum yetkilileriyle iletişime geçilmelidir. Toplanmış kanın uygun koşullarda tedavinin yapılacağı kuruma transferi hizmet verenin sorumluluğu altındadır. Kordon kanı saklama hizmeti veren yerli ve yabancı kurumlar mevcuttur. Bu alanda yapılan çalışmalar geliştikçe kordon kanına ek olarak;
- Göbek kordonu
- Sünnet derisi
- Süt dişi ve
- Saç folikülü saklama işlemleri de popüler hale gelmiştir.
Hizmet alınacak kurumlar arasında ücret farklılıkları olabileceği gibi ödeme seçeneklerinde de çeşitlilik söz konusudur. İşlem masrafları kredi kartına taksitle ödenebilir veya peşin ödeme indirimlerinden faydalanılabilir.
- Bir çocuğa verilebilecek en önemli güvence olma özelliğine sahip kordon kanı toplatmayla tüm ailenin tedavi ihtiyacı karşılanabilir.
Yerli veya yabancı şirketler aracılığıyla hizmet almak isteyen anne ve baba adaylarının karar vermeden önce kurumun; doku uygulama prensipleri, bulaşıcı hastalık test sistemleri, Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenmiş kordon kanı bankacılığı yönetmeliği ve biyolojik ürün güvenliği hakkında yeterli bilgi alması tavsiye edilir.
Son yıllarda özellikle ülkemizde gelişen sağlık hizmetleri kapsamında kordon kanı dondurma ve saklama işlemleri %100 güvenceyle, otomatik olarak ve el değmeden gerçekleştirilmektedir. Anne ve baba adayları en kapsamlı bilgiye gebeliği takip eden hekim aracılığıyla ulaşabilirler.